Iets meenemen omdat je dacht dat het mocht is geen diefstal. Diefstal vereist opzet.
In de auteurswet is vastgelegd dat je toestemming nodig hebt van de maker om diens geestelijke schepping te verveelvoudigen. Zonder die toestemming schend je het auteursrecht van de maker en als jou de schending te verwijten valt geldt dat als een onrechtmatige daad waarvoor je de ontstane schade moet vergoeden.
Uitzonderingen
In de auteurswet staan uitzonderingen waar je geen toestemming voor het overnemen van foto's hoeft te vragen. De citaat-, parodie-, onderwijs- en nieuwsexceptie.
Uit EU-jurisprudentie volgt dat je geen toestemming voor overname hoeft te vragen als je de bron aanklikbaar vermeldt. Zo'n aanklikbare verwijzing naar een andere website heet een hyperlink. Het is schandalig dat deze term - hyperlinks vormen dé bouwstenen van het internet - nog steeds ontbreekt in de nationale Auteurswet.
Verwijtbaar
Een schending van auteursrecht geldt als een onrechtmatige daad als jij wist, of redelijkerwijs had kunnen weten dat jij toestemming had moeten vragen. Van een professionele partij mag je verwachten dat ze onderzoek doet naar de rechthebbende voordat ze een foto overneemt.
Verwijtbaar
Een schending van auteursrecht geldt als een onrechtmatige daad als jij wist, of redelijkerwijs had kunnen weten dat jij toestemming had moeten vragen. Van een professionele partij mag je verwachten dat ze onderzoek doet naar de rechthebbende voordat ze een foto overneemt.
Recht op schade is er alleen bij verwijtbaarheid van de inbreuk. Mijn inziens is redactionele overname van een anoniem uitgegeven foto niet verwijtbaar. Als er geen naam van de maker of uitgever op of bij een foto staat is het vrijwel onmogelijk om de rechthebbende te achterhalen. De maker kan zijn rechten overgedragen hebben, er kunnen meerdere uitgevers zijn, de rechten kunnen bij de eerste uitgifte overgegaan zijn op de openbaarmaker.
Verwijtbaar is iets anders dan strafbaar. Strafrecht gaat via het OM, daarvoor moet je aangifte doen en bewijzen dat er opzet in het spel is.
Fototrollen doen nooit aangifte van een strafbare handeling, ze zijn uit op schadevergoeding en dat gaat via civielrecht. Wel of geen opzet doet er dan niet toe, bij civielrecht gaat de discussie over verwijtbaarheid.
Schadevergoeding
Als de rechter oordeelt dat de inbreuk jou aan te rekenen is moet je de ontstane schade vergoeden. Die schade kan bestaan uit het mislopen van inkomsten, mislopen van naamsbekendheid, verminderde exclusiviteit, opspoorkosten, correspondentie enz.
De wet gaat uit van daadwerkelijke schade bij een onrechtmatige daad. Als je een vaas van de Action omstoot zal dat nog geen tientje zijn, is het een Delftsblauwe vaas uit de 17e eeuw kan het oplopen tot duizenden euro's.
Tweedehands
Foto's die je op internet vindt zijn altijd elders al openbaar toegankelijk gepubliceerd anders verschijnen ze niet bij Google afbeeldingenzoeker. In wezen hergebruik je op voorraad zijnde foto's: Stockfoto's.
Fototrollen begroten de schadevergoeding op het mislopen van inkomsten en rekenen met een tarief als ware het een in opdracht gemaakte exclusieve foto en geen stockfoto. Ik vind dat pure oplichting, er is echt niemand die vrijwillig meer dan €50,- betaalt voor een stockfoto. En ik vind het schandalig dat rechters de overduidelijk opgeklopte schadevergoedingen voor een tweedehands foto toewijzen.
Meenemen versus overnemen
Zonder te betalen een product meenemen uit een winkel is diefstal.
Zonder toestemming een foto overnemen is schending van auteursrecht.
Het internet stikt van anoniem uitgegeven foto's en als je er daar eentje van overneemt kun je een blafbrief krijgen waarin ze jou beschuldigen van rechtenschending en schade claimen. En als je geen bewijs van onschuld in de vorm van een geldige licentie overlegt gaan ze dreigen met gerechtelijke stappen en intimideren totdat je betaalt.
De omgekeerde wereld, wie eist bewijst en het is aan de blafbriefschrijver om te bewijzen dat jij de rechten van zijn client hebt geschonden én dat dat jou te verwijten valt.
Beeldbanken
Fotografen bieden hun foto's meestal niet zelf aan maar via een winkelportaal: Zij verkopen hun foto's aan een beeldbank of geven aan een of meerdere beeldbanken toestemming om de foto's te verkopen. Er zijn drie mogelijkheden:
- Beeldbank krijgt het verkooprecht.
- Beeldbank krijgt het exclusieve verkooprecht, de foto's worden nergens anders aangeboden.
- Fotograaf draagt het auteursrecht over, beeldbank krijgt het intellectueel eigendom.
Blafbrieven
Een claim gekregen namens een beeldbank -alleen al DPG Media laat Copytrack meer dan duizend blafbrieven in een week versturen- omdat je een foto van ze hebt gestolen? Vraag naar de overeenkomst tussen de fotograaf en de beeldbank. Voor de genoemde opties geldt:
- Je kan via een andere beeldbank de foto gekocht of gratis verkregen hebben.
- De beeldbank kan niet op eigen naam schade vorderen, dat moet mede namens de fotograaf.
- De beeldbank kan op eigen naam schade vorderen.
Alleen bij de derde optie is de beeldbank gerechtigd om een procedure aan te spannen. Dat beeldbanken als ANP ondanks dat ze niet gerechtigd zijn toch zo vaak procederen komt doordat in civielrecht onbetwiste stellingen als feit vast komen te staan. Je kunt alleen winnen als je het auteursrecht van de beeldbank betwist en de leek -zoals ikzelf destijds- doet dat niet.
Framing in praktijk
In de media verschijnen artikelen met titels als "Help mijn foto mag worden gejat".
Fotografen gebruiken op sociale media en blogs termen als stelen en jatten voor stockfoto's die zonder toestemming zijn overgenomen. Stockfoto's die ze vaak zelf zonder enige beveiliging online hebben gezet.
Een review bij een fotograaf met een beeldbank van meer dan een miljoen foto's, een beeldbank die gevuld is met stockfoto's van anderen:
N.B. Er loopt een inzamelingsactie om een vonnis, waar deze fotograaf vermoedelijk gelogen heeft dat hij de maker was, te laten herroepen.
Beschuldigd én schuldig bevonden
Wekelijks worden er duizenden fotogebruikers ten onrechte van diefstal beticht. De pers, met ANP en DPG Media, doet daar vrolijk aan mee. Een groot deel van de beschuldigden betaalt of negeert. Een klein dapper deel gaat de discussie aan en vertrouwt erop dat het recht zal zegevieren... Ik ben dat vertrouwen jaren geleden kwijtgeraakt en dat is na honderden uitspraken geanalyseerd te hebben helemaal verdwenen.
Buitenstaander
Het is al jarenlang mijn woord tegenover dat van rechters, advocaten, toezichthouders, ambtenaren, de Nederlandse Vereniging van Journalisten, bloggende juristen, grote mediabedrijven en fotografen.
Het is een corrupt netwerk waar alle partijen baat hebben dat het perverse verdienmodel met stockfoto's in stand blijft.
Afpersing met fotorechten ten behoeve van juristen en beeldbankgiganten, in stand gehouden door verouderde wetgeving, toezichthouders en de rechterlijke macht.
De waarheid duurt het langst. Het is een kwestie van tijd. Vroeg of laat zijn er genoeg 'fotodieven' die door hebben dat ze bestolen zijn. Tot die tijd jaag ik graag de fototrol voor je weg.
Een kop koffie als steun wordt gewaardeerd.