Internet is een wereldwijd openbaar netwerk. De een jubelt als zijn foto's viraal gaan, de ander jammert dat zijn foto's worden gejat.
Niet verwonderlijk dus dat veel mensen denken dat openbaar op internet gepubliceerde foto's, die vindbaar zijn met Google, vrij van rechten zijn. Gedaagde fotogebruikers klagen regelmatig dat eisers zelf de foto's zonder watermerk en zonder beveiliging openbaar online hebben gezet*.
Uit een rechtszaak met Masterfile:
“Het enkele feit dat foto’s zonder meer illegaal (zonder watermerk) van de site van Masterfile zelf kunnen worden gedownload, zoals onbetwist is gesteld, en daardoor makkelijker kunnen worden verspreid is, gelet op de belangen die Masterfile zegt te behartigen, zeker merkwaardig, maar onvoldoende om van uitlokking te kunnen spreken.”
Alles op dit blog is en blijft gratis, al kost het meer tijd en frustratie dan me lief is. In 2017 viel ik in de beerput van een pervers verdienmodel met fotorechten. Inmiddels heb ik de studie Mediarecht afgerond zodat ik 'fotodieven', die in dit commerciële juridische circus vaak nergens terecht kunnen, nog beter kan helpen.
- Openbare ruimte is ruimte die algemeen toegankelijk is, die niet privé is.
- Niet afgeschermde content op internet bevindt zich in de openbare ruimte.
- Een andere benaming voor openbare ruimte is publiek domein.
- Publiek domein is tevens de term voor de status van werken waar geen rechten (meer) op rusten.
 |
| Foto uit circa 1880, rechten zijn vervallen |
Niet verwonderlijk dus dat veel mensen denken dat openbaar op internet gepubliceerde foto's, die vindbaar zijn met Google, vrij van rechten zijn. Gedaagde fotogebruikers klagen regelmatig dat eisers zelf de foto's zonder watermerk en zonder beveiliging openbaar online hebben gezet*.
Uit een rechtszaak met Masterfile:
“Het enkele feit dat foto’s zonder meer illegaal (zonder watermerk) van de site van Masterfile zelf kunnen worden gedownload, zoals onbetwist is gesteld, en daardoor makkelijker kunnen worden verspreid is, gelet op de belangen die Masterfile zegt te behartigen, zeker merkwaardig, maar onvoldoende om van uitlokking te kunnen spreken.”
Het auteursrecht ontstaat automatisch, een fotograaf is niet verplicht een watermerk aan te brengen. Fotogeschillen gaan meestal over de vraag of dat auteursrecht geschonden is. De rechter oordeelt zelden over of de schending gedaagde aan te rekenen is en of de rechthebbende voldoende maatregelen heeft genomen om zijn intellectueel eigendom te beschermen.
Onrechtmatige daad
De inbreukmaker die wist, of vanuit zijn professie had moeten weten dat hij rechten schond, handelt onrechtmatig en is daaruit volgend schadeplichtig. Vragen die in gerechtelijke procedures gesteld zouden moeten worden:
- Wist de inbreukmaker dat er rechten op de foto rusten? Voor een niet professioneel gebruiker is het antwoord mijn inziens nee als een watermerk of copyrightvermelding bij de op internet gevonden foto ontbreekt.
- Heeft de professioneel gebruiker voldoende moeite gedaan om de rechthebbende te achterhalen? Voor een foto die reeds meerdere malen anoniem is gepubliceerd is het antwoord mijn inziens ja omdat de eerste openbaarmaker dan nauwelijks nog te achterhalen valt.
Anoniem uitgegeven
Een fotograaf die zijn foto's zonder zijn naam uitgeeft kan zijn rechten uitoefenen via de uitgever, art. 9 Aw. Een fotograaf kan zijn foto's bij meerdere uitgevers onderbrengen. Uitgevers kunnen de foto's zonder copyrightvermelding verspreiden. Als de namen van maker en uitgever ontbreken lijkt de foto voor de leek vrij van rechten én valt de rechthebbende nauwelijks nog te achterhalen.Zonder toestemming naam weggelaten
Een fotograaf die zijn foto's uitgeeft met verplichting van naamsvermelding kan zelf zijn rechten uitoefenen. Een losse naamsvermelding valt op internet al snel weg, vaak is een licentienemer die de foto deelt op sociale media zich daar niet eens van bewust. Aansprakelijk voor schade is degene die als eerste de foto, al dan niet opzettelijk, zonder naamsvermelding publiceerde. Niet degene die de foto overneemt van een anonieme bron.
Watermerk verwijderd
Een fotograaf die zijn foto's uitgeeft met een watermerk kan zelf zijn rechten uitoefenen. Het verwijderen van een watermerk is een opzettelijke onrechtmatige handeling. Aansprakelijk voor de schade is degene die het watermerk verwijderde, niet degene die de foto met het verwijderde watermerk overneemt.
Panoramavrijheid
Art. 18 Aw.: Een foto van een werk dat in de openbare ruimte staat is geen schending van recht als het werk is afgebeeld zoals het zich in de openbare ruimte bevindt. Je mag het werk niet uitlichten, uitsnijden of bewerken.
Art. 18 Aw.: Een foto van een werk dat in de openbare ruimte staat is geen schending van recht als het werk is afgebeeld zoals het zich in de openbare ruimte bevindt. Je mag het werk niet uitlichten, uitsnijden of bewerken.
Trek je de panoramavrijheid van art. 18 Aw. door naar internet dan zou moeten gelden dat een screenshot van (een deel van) een openbare webpagina met een werk geen schending is als uit het screenshot valt af te leiden waar het werk zich bevindt op internet. Denk aan een screenshot van een tweet of een krantenkop.
Hyperlink
Volgens EU-recht mag je een werk van een openbare webpagina overnemen mits je bij de publicatie aanklikbaar verwijst naar de bronpagina. In plaats van dat je het werk toont zoals het zich in de openbare ruimte bevindt (art. 18 Aw.) bied je een rechtstreekse toegang naar de plek waar het werk zich bevindt. Het geldt als een mededeling aan bestaand publiek.
Scanbots
Foto's worden automatisch opgespoord met software. Mijn inziens mag afgeschermde content niet gescand worden. Uit een rechtszaak met ANP:
"verklaard dat de foto ‘op de backoffice’ van de website staat en dat deze niet door het publiek kan worden gezien zonder een wachtwoord in te voeren (...) hoe het dan mogelijk is dat ANP de foto op de website heeft gezien en daarvan een screen print in het geding heeft gebracht. De rechtbank begrijpt uit hetgeen nog ter zitting naar voren is gebracht, dat [naam gedaagde] niet uitsluit dat ANP haar website heeft gehackt."
"verklaard dat de foto ‘op de backoffice’ van de website staat en dat deze niet door het publiek kan worden gezien zonder een wachtwoord in te voeren (...) hoe het dan mogelijk is dat ANP de foto op de website heeft gezien en daarvan een screen print in het geding heeft gebracht. De rechtbank begrijpt uit hetgeen nog ter zitting naar voren is gebracht, dat [naam gedaagde] niet uitsluit dat ANP haar website heeft gehackt."
De rechter oordeelt dat een foto openbaar staat als de scanbot het kan traceren, een kwalijke drogredenering.
Onredelijke fotoclaims
Fototrollen zetten foto's zonder watermerk en beveiliging online, maken foto's goed vindbaar voor Google en hopen dat argeloze gebruikers ze oppikken*. Fototrollen sturen voor elk gebruik een 'factuur' en slepen wanbetalers die niet juridisch onderlegd zijn voor de rechter.
Mijn tips om onredelijke claims te voorkomen en af te wimpelen:
Mijn tips om onredelijke claims te voorkomen en af te wimpelen:
- Alleen met foto's die in de openbare ruimte staan kun je een beroep doen op het citaatrecht. Gebruik dus geen afgeschermde foto's.
- Leg de vindplaats van anonieme foto's vast. Met de bron kun je laten zien dat het leek alsof er geen rechten op rusten, doorverwijzen naar de bron, aangeven dat je de foto via een andere uitgever hebt verkregen of -ondanks dat naamsvermelding ontbreekt- een beroep doen op het citaatrecht.
- Weet je niet meer waar de foto vandaan kwam? Kijk of je een eerdere anonieme openbaarmaker kunt vinden.
- Plaats een aanklikbare bronvermelding. Dan geldt het als een mededeling aan bestaand publiek.
- Spreek de fotoclaimer aan op uitlokking als foto's in 2 klikken te downloaden waren.
- Betwist dat je onrechtmatig gehandeld hebt als je niet kon weten dat er rechten op de foto rusten.
Jammerende fotografen adviseer ik een watermerkje op hun foto's te zetten. Sowieso moeten ze eens ophouden het hergebruiken van reeds openbaar op internet staande foto's als diefstal te framen. Er wordt niets ontvreemd, foto's blijven gewoon staan op de plek en fotografen behouden hun auteursrecht.
Hulp nodig om een fototrol af te wimpelen? Ik help graag!
Een kop koffie als steun wordt gewaardeerd.
* Onder andere ANP en Roel Dijkstra deden dat. Als je vanuit Google afbeeldingenzoeker doorklikte naar het archief van Dijkstra belandde je op pagina's zonder copyrightvermelding waar de foto in groot formaat te downloaden was.