ANP en fotorechten

Chris Oomen heeft het stokje overgenomen van John de Mol bij ANP.

Uit het persbericht over de overname: ‘Het ANP is onderdeel van het Nederlands maatschappelijk erfgoed. Het persbureau voorziet ons land sinds 1934 van een onafhankelijke journalistieke feitenbasis en heeft daarmee een belangrijke maatschappelijke taak.'

Velen hebben de afgelopen jaren ANP van een andere, niet zo fraaie, kant leren kennen: Via Permission Machine, een bedrijf dat gebruikers van foto's onder druk zet en vergoedingen int die veel hoger zijn dan de gebruikelijke licentievergoedingen. Een reconstructie:

Eerlijkefoto.nl

Als ik het goed heb begon het gedonder eind 2011 toen ANP samen met Hollandse Hoogte foto's voor zeer lage prijzen ging verkopen met de website Eerlijkefoto.nl en aangaf dat ze een bedrijf ingeschakeld hadden om het internet af te speuren naar illegaal gebruik.
Aangesloten fotografen waren daar niet blij mee en sommige fotografen zijn om die reden vertrokken bij ANP.

Bron: Photonmagazine.eu


Scansoftware

Permission Machine** is het bedrijf dat ingeschakeld werd door ANP. Met software scant Permission Machine het internet af naar gepubliceerde foto's. Opdrachtgever ANP bepaalt achter welke 'hit' aangegaan moet worden en hoeveel tijd er besteed mag worden aan de invordering. Dat gaat niet altijd even zorgvuldig:

  • De software die Permission Machine inzet om foto's op te sporen kan niet zien of de foto onrechtmatig is geplaatst. Het lijkt erop dat de handmatige controle of het daadwerkelijk een inbreuk betreft overgeslagen wordt***. Er worden sommatiebrieven verstuurd voor legaal gebruik maar ontvangers van zo'n brief hebben meestal niet voldoende juridische kennis om te zien dat ze de foto rechtmatig gepubliceerd hebben.
  • De software kan niet zien of een foto oorspronkelijk genoeg is om voor bescherming in aanmerking te komen. Er worden sommatiebrieven verstuurd voor zeer eenvoudige foto's zonder artistieke waarde.
  • De software kan niet zien of de opdrachtgever de exclusieve rechten heeft. ANP laat sommatiebrieven versturen voor foto's die in de databank van NASA en Shutterstock* staan terwijl gebruikers ze via die partij legaal verkregen hadden.


Tarief, verweer en discussie

De bedragen in sommatiebrieven waren de eerste jaren gebaseerd op een retroactieve licentie. Voor verenigingen en particulieren €185,50 terwijl niet-commercieel gebruik via Eerlijkefoto.nl slechts €3,50 kostte. Administratiekosten kwamen daar nog bovenop.
De tarieven van ANP zoals ze jarenlang op de website van Permission Machine stonden:

  • Als je de foto gelijk verwijdert en aangeeft dat je bereid bent om het gebruikelijke tarief van ANP met een opslag te betalen antwoordt Permission Machine: "Het door u genoemde tarief is de prijs van het beeld, wanneer u deze rechtmatig zou aankopen, dat is nu niet het geval."
  • Als je je beroept op het citaatrecht of een andere uitzondering in de Auteurswet wordt daar niet op ingegaan en wordt simpelweg herhaald dat er rechten zijn geschonden.
  • Als je in discussie gaat nemen de kosten toe. Net op het moment dat je denkt dat je ervan af bent omdat je al tijden niets meer hebt gehoord verschijnt gerechtsdeurwaarder Rosmalen Nedland. Die handelt alsof het een onbetwiste vordering betreft en bij elke reactie gaat het bedrag verder omhoog.


Rechtszaken

Zomer 2018 wordt de eerste lichting wanbetalers gedagvaard door gerechtsdeurwaarder Rosmalen Nedland. Een deel betaalt dan alsnog het (inmiddels toegenomen) bedrag. Degenen die menen dat ze door hun handelen de rechthebbende geen schade hebben berokkend, waaronder ik, laten het voor de rechter komen.
Voor de berekening van de schade sluit gerechtsdeurwaarder Rosmalen Nedland aan bij de tarievenlijst van Stichting Foto Anoniem wat betekent dat er een hoger bedrag voor een misgelopen licentievergoeding geëist wordt dan aanvankelijk door Permission Machine met de retroactieve licentie.
De rechter neemt, ondanks gemotiveerde betwisting en tot verbazing van velen [Artikel AMI, de waarde van een foto], de aansluiting bij de tarievenlijst van Stichting Foto Anoniem over.
Ik heb de vonnissen hier op een rijtje gezet.


Tarievenlijst Stichting Foto Anoniem

Na de eerste vonnissen verhoogt Permission Machine de bedragen in de sommatiebrieven naar de tarieven van Stichting Foto Anoniem en verwijst naar de verse jurisprudentie om dat te onderbouwen.


Zomer 2019 komt Stichting Foto Anoniem met een sterk vereenvoudigde tarievenlijst wat een eind maakt aan de discussies of wel het juiste tarief is gekozen.

Het succes van de sommatiebrieven van ANP blijft niet onopgemerkt en steeds meer rechthebbenden zien er een verdienmodel in. Villamedia, het magazine van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) maakt een tutorial hoe je opspoorsoftware kunt inzetten. Zelfs de amateurfotograaf die nooit foto's heeft verkocht sluit voor het mislopen van een licentievergoeding aan bij de tarieven van Stichting Foto Anoniem. Van de website Jennie from the blog:


Te goeder trouw

Voor gebruikers is vaak onduidelijk bij wie de rechten liggen van een foto. Een foto die zonder naam van de rechthebbende openbaar toegankelijk is gepubliceerd mag je met bronvermelding citeren. Blijkt de bron illegaal gepubliceerd te hebben, dan is die aansprakelijk voor de door jou veroorzaakte schade, het valt onder vervolgschade.

ANP bood tot voor kort op ANP-Archief.nl foto's aan met downloadknoppen:


Als je een foto met zo'n knop downloadt komt de naam van de fotograaf niet mee. Gebruik je vervolgens de foto dan schend je de voorwaarden van ANP omdat daarin staat dat je de naam van de fotograaf moet vermelden.

Via ANP Pers Support worden foto's van bedrijven aangeboden waar meestal geen naam van de fotograaf bij staat. Als de software van Permission Machine zo'n foto ontdekt krijg je een brief. En alleen als je nog precies weet hoe je aan de foto kwam wordt de vordering ingetrokken.

Onder andere Villamedia verspreidt foto's van ANP in groot formaat en zonder de naam van de fotograaf. Deze foto's verschijnen daardoor bij Google afbeeldingenzoeker zonder naam van de fotograaf. Gebruikers nemen ze argeloos over omdat ze tussen de 'gratis' foto's staan. Resultaten bij Google afbeeldingenzoeker wijzigen voortdurend en een poos later is niet meer te achterhalen waar de foto precies vandaan kwam en kan de schade, veroorzaakt door het zonder toestemming en zonder naam publiceren van de foto, niet meer verhaald worden op de bron.

Veilig andermans foto's gebruiken bestaat niet meer. Ook niet als je een licentie koopt of downloadt van een 'gratis' beeldbank als Pixabay en Unsplash. Ewout Jansen schreef daar een goed stuk over. 

Wie zwijgt stemt toe.

Er verschijnen nauwelijks berichten in de media over de vele onredelijke sommatiebrieven die ANP verstuurt en de meeste mensen betalen. Mijn inziens komt dat doordat:

  • Men denkt dat het klopt wat ANP doet. ANP heeft een goede naam. Men weet niet dat de Auteurswet uitgaat van daadwerkelijke schade. Rechters controleren niet of het wel een inbreuk is en wijzen schadevergoedingen gebaseerd op de tarievenlijst van Stichting Foto Anoniem toe waardoor het lijkt alsof het juridisch klopt. Juristen die de media opzoeken richten zich op de doelgroep waar ze wat aan kunnen verdienen en dat is niet degene die een sommatiebrief ontvangt.
  • Men weet dat het niet klopt maar gelijk betalen is de makkelijkste en goedkoopste manier om van Permission Machine af te komen. Men heeft geen zin in gedoe en met verweer nemen de kosten alleen maar toe. Een jurist inhuren kost al snel meer dan de claim en dan heb je geen garantie dat je ervan af bent.
  • Men weet dat het niet klopt maar men juicht de preventieve werking toe. Foto's worden veelvuldig zonder toestemming gebruikt. Een fotograaf loopt daardoor omzet mis. Een fotograaf die met een serieuze claim voor de rechter staat zit niet te wachten op jurisprudentie waarbij de schade wordt afgedaan als bagatel.
  • Men weet dat het niet klopt maar ANP is een grote opdrachtgever. Men is bang geen opdrachten meer te krijgen. Men is ook bang dat Permission Machine komt scannen als je negatief schrijft over ANP. Er is altijd wel een fotootje te vinden waar ze je voor aansprakelijk kunnen stellen. Ik zie regelmatig dat berichten over onredelijke fotoclaims verwijderd worden.
  • En last but not least; steeds meer rechthebbenden dwingen opgeklopte schadevergoedingen af onder dreiging van rechtszaken. Als je zelf mee doet zwijg je er natuurlijk over. Deze praktijken vonden overigens al plaats voordat Permission Machine het 'strijdtoneel' betrad. Villamedia 19 mei 2014: "Directeur Boering van de Fotografenfederatie steekt niet onder stoelen of banken dat een aantal vakgenoten hun inkomen deels verdienen met procederen."


Een oplossing

Officiële instanties geven aan dat ze niets kunnen doen tegen de praktijken van Permission Machine omdat ze niet op de stoel van de rechter kunnen gaan zitten, zij adviseren rechtszaken voeren. Daarmee zijn we terechtgekomen in een neerwaartse spiraal. Als je het op een rechtszaak laat aankomen nemen de kosten toe en die toegenomen kosten worden in nieuwe sommatiebrieven gebruikt om onder dreiging van een rechtszaak nóg hogere bedragen af te dwingen.

Een oplossing wordt aangereikt in dit stuk van Dirk Visser e.a. over auteursrechttrollen waarin ANP en Permission Machine genoemd worden:
Foto verwijderen, niet in discussie gaan, gelijk het reguliere tarief van ANP betalen met een kleine opslag voor buitengerechtelijke incassokosten en poot stijf houden.
Mochten ze je voor de rechter dagen dan heb je er alles aan gedaan om de schade zo laag mogelijk te houden en zijn alle proceskosten voor rekening van ANP. Toeslagen volgens algemene voorwaarden gelden niet, je hebt immers geen overeenkomst met ze afgesloten. 

Tot het zover is blijf ik alles vastleggen in dit blog en hoop ik van harte dat met de komst van Chris Oomen de maatschappelijke taak van ANP weer het belangrijkste wordt.


Help je mee een eind te maken aan auteursrecht-trollen? Teken en verspreid de petitie!

Mijn eindeloze reeks artikelen over fotoclaims met een kleine bijdrage sponsoren? Klik hier.
Een onredelijke sommatiebrief gekregen en juridische hulp nodig? Klik hier.

* Update 16 juni 2021
Shutterstock is naar aanleiding van een nieuwe melding toegevoegd en EPA weggehaald. ANP vertegenwoordigt persbureau EPA in Nederland. Het archief van EPA gaat terug tot 1997 en foto's zijn wereldwijd en onder andere voorwaarden verspreid.

** Update 27 juni 2022
April 2022 heeft Permission Machine na een spraakmakend vonnis in België haar naam gewijzigd in Visual Rights Group. Voor haar cliënt ANP hanteert ze niet langer meer de tarieven van Stichting Foto Anoniem (inmiddels Stichting Beeld Anoniem). Visual Rights Group zegt ook haar werkwijze aangepast te hebben maar voor haar cliënt ANP zie ik nog steeds onredelijke sommatiebrieven.

*** Update 4 september 2023
Link toegevoegd https://www.netkwesties.nl/1693/anp-negeert-bij-haar-fotoclaims-het-recht.htm met voorbeelden waarbij het citaatrecht is genegeerd.