7.6 Hyperlinks
In 2004 is, bij de implementatie van de harmonisatierichtijn 2001/29/EG, een tweede lid aan het citaatrecht toegevoegd, artikel 15a.2 Aw:
Onder citeren wordt in dit artikel mede begrepen
het citeren in de vorm van persoverzichten uit in een dag-, nieuws- of weekblad
of tijdschrift verschenen artikelen.
De wetgever doelt hier waarschijnlijk op persoverzichten op het internet. Dat zijn verzamelingen van hyperlinks naar nieuwsberichten met daarbij fragmenten van het nieuwsbericht. Zo’n fragment kan bestaan uit de kop, een stukje tekst en één of meerdere thumbnails (foto’s van klein formaat) van het bericht. [1] De wetgever legt niet uit wat persoverzichten zijn en noemt de term hyperlink niet in het wetsartikel. Ergo, de term hyperlink komt in de gehele Auteurswet niet voor.[2]
In de Wet op de naburige rechten komt de term wel voor, al is het slechts eenmaal; in artikel 7b.2 Wnr:
Het in het eerste lid bedoelde uitsluitende recht
om toestemming te verlenen is niet van toepassing op een of meer van de
volgende handelingen:
a.
het privé of
niet commercieel gebruik van een perspublicatie door individuele gebruikers;
b.
het
hyperlinken naar een perspublicatie;
c.
het gebruik
van enkele woorden of heel korte fragmenten uit een perspublicatie.
Over voorvertoningen van foto’s in persoverzichten is niets vastgelegd in de wet en dat maakt het voor rechters lastig om te bepalen of dat een auteursrechtelijke inbreuk is. Rechtbank Amsterdam oordeelt, in een zaak aangespannen door drie grote uitgevers, dat hyperlinks met thumbnails uit een perspublicatie zijn toegestaan. Bij gebrek aan wetgeving onderbouwt de rechtbank dat met een citaat uit een toelichting van de wetgever bij de invoering van artikel 7b Nwr:
4.7 (…) Een aanbieder van een dienst van de
informatiemaatschappij mag dus hyperlinks met krantenkoppen vergezeld van
enkele woorden of hele korte fragmenten uit een perspublicatie blijven
overnemen zonder toestemming van de uitgever. Het overnemen van verkleind
weergegeven foto’s kan onder het citaatrecht vallen en is alsdan ook
toegestaan. Het is niet de bedoeling dat uitgevers feitelijke informatie met
een intellectueel eigendomsrecht monopoliseren.[3]
Losse hyperlinks met thumbnails lijken op basis van deze uitspraak, net als hyperlinks met voorvertoningen van foto’s in persoverzichten, onder het citaatrecht te vallen.
Uit dezelfde uitspraak blijkt dat de gedaagde partij alleen thumbnails bij een hyperlink publiceert als de uitgever daar toestemming voor geeft door de fotobestanden publiekelijk beschikbaar te stellen:
2.5. Iedere dag verwerkt HowardsHome circa 30.000 nieuwe signaleringen. HowardsHome neemt in haar signaleringen een hyperlink naar het relevante bericht op, inclusief de titel, een korte beschrijving en indien publiek beschikbaar een tumbnail (een kleine afbeelding).[4]
Een persoverzicht kan je automatisch genereren met een RSS-feed (een stroom van websites-updates in een standaard bestandsformaat); met een stukje code sluit je de updates in op de eigen website. Uitgevers bieden RSS-feeds aan omdat het ze extra bezoekers oplevert; het is een vorm van linkbuilding (zie paragraaf 3.6).
Een persoverzicht kan een gebruiker automatisch genereren via zoekopdrachten op diverse platforms, bijvoorbeeld bij Google Nieuws (figuur 21). Platforms schotelen gebruikers ook automatische, met algoritmen gegenereerde, persoverzichten voor.
 |
| Figuur 21. Nieuwsfeed Google op onderwerp fotografie. |
Het is de uitgever van de publicatie, waarnaar
de hyperlink verwijst, die bepaalt of foto’s uit een publicatie voor
iedereen beschikbaar zijn en hoe groot die bestanden zijn. Meestal ‘stuurt’ een
uitgever een thumbnail mee met een hyperlink. Er bestaan echter ook
uitgevers die de foto’s in groot formaat beschikbaar stellen aan iedereen met
een internetaansluiting.[5]
Het citaatrecht voor persoverzichten – dat dus lijkt te gelden voor foto’s die automatisch verschijnen bij het publiceren van hyperlinks – staat in het tweede lid van artikel 15a Aw. De in voorgaande paragrafen behandelde voorwaarden van het eerste lid gelden er dus niet voor. Aangezien het de uitgever is die bepaalt of foto’s verschijnen in persoverzichten en bij het delen van een hyperlink, doen proportionaliteit en winstoogmerk er verder ook niet toe. Als een fotograaf niet wil dat zijn foto’s verschijnen bij hyperlinks naar nieuwsberichten, zal hij daar afspraken over moeten maken met de uitgever van die nieuwsberichten.
Naast een beroep op het citaatrecht, artikel 15a.2 Aw, kun je voor foto’s die automatisch verschijnen bij het delen van hyperlinks op commerciële basis een beroep doen op artikel 6:196c.1 BW met het argument dat je de foto niet geselecteerd, gedownload en -upload hebt:
Degene die diensten van de informatiemaatschappij verricht als bedoeld in artikel 15d lid 3 van Boek 3, bestaande uit het doorgeven van van een ander afkomstige informatie of het verschaffen van toegang tot een communicatienetwerk is niet aansprakelijk voor de doorgegeven informatie, indien hij:
a. niet het initiatief tot het doorgeven van de
informatie neemt;
b. niet degene is die bepaalt aan wie de
informatie wordt doorgegeven; en
c. hij de doorgegeven informatie niet heeft geselecteerd of gewijzigd.
7.7 Embedden
Embedden is citeren vanaf en op internet. Het is het handmatig insluiten van een foto van een andere website op je eigen website. Dat kan op drie manieren:
- Met een screenshot van de foto: je maakt een fotokopie. Daarbij treedt in de regel kwaliteitsverlies op; de kopie is een thumbnail.
- Met een download van het fotobestand: je kopieert het originele bestand.
- Met een hotlink naar het fotobestand: je ‘leent’ het originele bestand.
In het analoge tijdperk was het originele bestand het fotonegatief; dat werd niet verveelvoudigd en dat ene exemplaar kon niet via een draadloze verbinding opgevraagd worden. Voor een afdruk in goede kwaliteit was het fotonegatief vereist en daarvoor had je dus toestemming nodig van degene die het fotonegatief bezat.
In het digitale tijdperk heb je geen fotonegatief en dus geen toestemming nodig. Fotobestanden kunnen opgevraagd worden door met de muis op een foto te gaan staan en op de rechtermuisknop te klikken. Er verschijnt een menuutje en je kunt de foto downloaden of de URL van het fotobestand kopiëren om te hotlinken (figuur 22).
 |
| Figuur 22. Het menu dat verschijnt als je op de rechtermuisknop klikt. |
De eigenaar van een website kan het gebruik van de rechtermuisknop blokkeren en het is onder artikel 29a.2 Aw onrechtmatig om zo’n beschermingsmaatregel te omzeilen:
Degene, die doeltreffende technische voorzieningen
omzeilt en dat weet of redelijkerwijs behoort te weten, handelt onrechtmatig.
Over in hoeverre een rechthebbende – die betaald wil worden voor het overnemen van foto’s – een zorgplicht heeft om te voorkomen dat bestanden opgevraagd kunnen worden met de rechtermuisknop, is niets vastgelegd in de wet. Bij degene die een foto opvraagt via de rechtermuisknop én krijgt zonder ervoor te betalen, wordt echter wel de indruk gewekt dat er toestemming is om de foto te gebruiken.[6]
Op het openbare internet kan iedereen screenshots maken of het originele bestand opvragen en de foto overnemen op de eigen website. Een screenshot kan onder het reguliere citaatrecht van het eerste lid vallen, het gebruik van het originele bestand niet: omdat je meer dan nodig citeert en dat verstoort de exploitatiemogelijkheden van de fotograaf. Potentiële klanten kunnen dan namelijk via jouw website aan het originele bestand komen.
Of het overnemen van een foto, via een download of via een hotlink, rechtmatig is als het bestand al publiekelijk beschikbaar is voor iedereen met een internetaansluiting geeft de nationale Auteurswet geen uitsluitsel, daarvoor zal een rechter naar Europese jurisprudentie moeten kijken. Uit de harmonisatierichtijn 2001/29/EG volgt dat een mededeling aan het publiek (MAHP) een onrechtmatige handeling is als daarbij nieuw publiek bereikt wordt, waarbij dit publiek kennis heeft kunnen nemen van het werk door een handeling van de mededeler én de mededeler daarbij een winstoogmerk heeft gehad (zie paragraaf 3.3).
Uit het Europese Svensson-arrest (zie paragraaf 4.1) volgt dat met een werk van een andere webpagina in combinatie met een hyperlink naar de bron géén nieuw publiek wordt bereikt als de bronpagina voor iedereen openbaar toegankelijk is. Je mag namelijk aannemen dat uitgevers van openbare webpagina’s iedereen met een internetaansluiting ingecalculeerd hebben als mogelijk publiek. De hyperlink (de aanklikbare bronvermelding) is een navigatietool die rechtstreeks toegang geeft tot de oorspronkelijke mededeling en verandert de doelgroep niet. De conclusie van het Svensson-arrest is dat citeren uit een openbare webpagina mét een aanklikbare bronvermelding geen handeling bestaande in een mededeling is.
Uit het Europese GeenStijl-arrest (zie paragraaf 4.3) volgt dat je niet naar openbare foto’s mag hyperlinken als je weet dat die foto’s onrechtmatig zijn gepubliceerd én je een winstoogmerk hebt.
Uit het Europese Bild-Kunst-arrest (zie paragraaf 4.6) volgt dat je geen foto’s van openbare webpagina’s mag hotlinken als daar maatregelen tegen zijn getroffen. Uit artikel 29a.2 Aw volgt dat downloaden eveneens niet mag als daar maatregelen tegen zijn getroffen. Je mag als de rechtermuisknop buiten werking is gesteld (zie figuur #EldersInBoek) dus geen foto’s overnemen met een download of een hotlink, wél met een screenshot.
Foto’s citeren uit een internetpublicatie van derden – embedden – is uiteraard toegestaan als aan de analoge voorwaarden van het citaatrecht is voldaan: functioneel gebruik, geen winstoogmerk, bestandsformaat niet groter dan nodig, rechtmatig op internet gepubliceerd en bronvermelding indien redelijkerwijs mogelijk.
Met een aanklikbare bronvermelding – een hyperlink – naar een voor iedereen toegankelijk webpagina vervallen de voorwaarden van functieel gebruik en geen winstoogmerk. En als de fotobestanden vrij beschikbaar zijn vervalt ook de voorwaarde van proportioneel gebruik, dan mag je de foto’s citeren met een download of hotlink.
Samenvattend gelden onder Unierecht de volgende vier voorwaarden voor het overnemen van foto’s op internet:
- De bronwebpagina is openbaar en voor iedereen toegankelijk met een internetaansluiting.
- De foto is rechtmatig uitgegeven of je hebt geen wetenschap van de onrechtmatigheid.
- De bronserver verstrekt het fotobestand als je het opvraagt. Wanneer de rechtermuisknop geblokkeerd is mag je de foto niet downloaden of hotlinken. Een screenshot mag wel, iedereen met een internetaansluiting kan immers hetzelfde screenshot maken.
- Je dient aanklikbaar te verwijzen naar de bron.
XX (2014; 2017b), XX (2020) en XX (2023) gebruiken de term embedden voor het handmatig insluiten van een foto met een hotlink en verzuimen te vermelden dat voor een hotlink toestemming of een aanklikbare bronvermelding is vereist. Ze lijken de termen hotlink en hyperlink met elkaar te verwarren. Dat werd duidelijk bij de ophef over de uitspraak van het Embedded ei (figuur 23) die in paragraaf 3.5 is behandeld. De beklaagde meende, net als de aangehaalde juristen en o.a. XX (2020), dat er voor hotlinken geen toestemming is vereist. Omdat de bronvermelding niet aanklikbaar was werd met de publicatie het auteursrecht geschonden en de fotogebruiker verloor de zaak.[7]
[2] Hyperlinks onderscheiden het internet van papier en zijn de bouwstenen van het World Wide Web. Het is onbegrijpelijk dat er anno 2025 nog steeds niets over is vastgelegd in de Auteurswet.
[3] RechtbankAmsterdam, 30 oktober 2024, ECLI:NL:RBAMS:2024:6563
[4] RechtbankAmsterdam, 30 oktober 2024, ECLI:NL:RBAMS:2024:6563
[5] Sommige partijen stellen foto’s in groot formaat beschikbaar om achteraf licentievergoedingen af te dwingen. In paragraaf 13.1.2 wordt een lelijke uitspraak hierover behandeld.
[6] Als je bij de bakker vraagt om een koekje en je krijgt een koekje dan verwacht je dat het op mag eten, zie ook paragraaf 1.4.
[7] Rechtbank Amsterdam, 12 maart 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:1721