Feiten en bewijzen lijken er niet toe te doen, de massa gelooft wat de pers hen wijsmaakt en dat is:
'Fotografen zijn zielig want iedereen jat hun foto's en ANP doet er tenminste wat aan'.
En helaas hebben alle juristen baat dat het verdienmodel van ANP in stand blijft, dan kunnen ze uurtjes schrijven.
Ik ben blij dat ik al mijn onwaarschijnlijke belevenissen met fototrollen vastgelegd heb. Af en toe knijp ik in mijn arm of het echt allemaal gebeurt. Hoe meer ik ontdek, hoe lelijker de afpersingspraktijken met fotorechten in elkaar blijken te steken. Dacht ik in 2017 nog dat ik per ongeluk in een of ander geautomatiseerd incassotraject terecht gekomen was.... Inmiddels zag ik honderden soortgelijke onredelijke fotoclaims, en niet alleen van ANP. Anno 2024 ben ik ervan overtuigd dat er sprake is van stelselmatig bedrog.
Liefst zou ik aangifte van oplichting doen -civiel procederen is risicovol en levert geen straf op voor ANP- maar als er een uitspraak ligt kan dat niet.
Als er nog geen uitspraak ligt kan dat overigens ook niet. Dreigen met juridische stappen om betaling af te dwingen is legaal. Fotogebruikers die aankloppen bij het Openbaar Ministerie of Autoriteit Consument en Markt krijgen te horen: 'U kunt het voorleggen aan de kantonrechter als u meent dat het niet klopt, wij gaan daar niet over'.
In chronologische volgorde mijn ontdekkingen:
1. Schadevergoedingen zijn opgeklopt
Ik wist dat ik de bron had moeten opzoeken toen ik de foto overnam van het werkstukje van mijn dochter. Doch de schade voor het niet vermelden van de naam bij een reeds via Google vindbare foto is nihil. Dat is al geen exclusieve foto meer. Met bronvermelding had ik de foto onder citaatrecht gratis mogen gebruiken. Bovendien zou ik onder normale omstandigheden nooit betaald hebben voor de foto. In mijn allereerste reactie heb ik dan ook de schade geprotesteerd.
2. Gebruik van foto's wordt uitgelokt
Nadat ik gedagvaard was bleek de foto onvindbaar, terwijl de foto ten tijde van het delict bovenaan de zoekresultaten gestaan moet hebben, anders had mijn, toen nog kleine, dochter de foto niet gevonden.
Foto's blijken massaal openbaar en onbeschermd op internet geplaatst te worden, zonder dat duidelijk is dat er voor betaald moet worden. ANP deed dat jarenlang met downloadknoppen.
3. Exclusieve rechten ontbreken
Een partij kan alleen inkomsten hebben misgelopen als ze op het moment van de publicatie de exclusieve rechten had. Anders had je de foto elders kunnen verkrijgen. ANP verstuurt sommaties voor foto's van NASA (2019). Uit een uitspraak (2019) van een soortgelijke claimclub als ANP:
Bij portretfoto's is toestemming nodig van de geportretteerde om de foto te exploiteren. Zonder die toestemming kan een partij geen inkomsten zijn misgelopen.
4. Inbreuk is niet per definitie onrechtmatig
Als je niet wist en redelijkerwijs niet kon weten dat je rechten schond handel je niet onrechtmatig en ben je dus niet schadeplichtig. Van niet-professionele fotogebruikers kun je niet verwachten dat ze weten dat op anoniem uitgegeven foto's die met twee klikken te downloaden zijn nog rechten rustten.
Wel of geen opzet komt regelmatig ter sprake bij de rechter. De geroutineerde jurist reageert dan dat er zonder opzet ook sprake is van een inbreuk. Terwijl de vraag die de rechter moet beantwoorden is of de inbreuk onrechtmatig is. Een inbreuk dient verwijtbaar te zijn om voor schadevergoeding in aanmerking te komen.
5. Citaatrecht
Ik zag eindeloze discussies over wel of geen citaatrecht: Voor kleine fotootjes waarbij netjes de bron is vermeld; Bij functioneel, niet commercieel gebruik. Discussies die je zelden wint van geroutineerde juristen. Discussies die juristen graag voortzetten bij de rechter, dan kunnen ze uurtjes schrijven. Discussies waar grote ophef over ontstaat als de rechter terecht concludeert dat er sprake is van citaat.
6. Lijdelijke beoordeling
De rechter oordeelt op basis van de stukken en mag niks zelf invullen. Stellingen die je niet betwist komen bij de rechter als feit vast te staan.
- Vraag je niet naar de exclusieve rechten? Dan gaat de rechter ervan uit dat eiser ze heeft.
- Doe je geen beroep op het citaatrecht? Dan gaat de rechter ervan uit dat de publicatie niet onder citaatrecht valt.
- Vraag je geen bewijs van het gevorderde tarief? Dan gaat de rechter ervan uit dat het klopt.
- Heb je een schikkingsvoorstel gedaan of 125% van het normale tarief betaald? Dan gaat de rechter ervan uit dat je erkend hebt dat je onrechtmatig gehandeld hebt jegens eiser.
7. Netwerkcorruptie
Voor een toevoegingszaak benaderde ik tien advocaten. Advocaten lijken elkaars uren en tarieven niet te willen betwisten. Advocaten blijken tegelijkertijd rechter te kunnen zijn. Uit een 'ouwe jongens krentenbrood' telefoongesprek met een advocaat die niet doorhad dat ik ging voor gerechtigheid:
- 'Ik ken de advocaat van de tegenpartij niet dus die kunnen we pakken.'
- 'Advocatenkantoor tegenpartij is een keurig kantoor dat niet bekend staat om trollengedrag.'
- Hij stak de loftrompet over Kitty van Boven. Die had een goed werkend systeem om efficiënt bedragen te incasseren.
- 'Nooit zegt er eens iemand sorry als je ze aanspreekt op het jatten van een foto.'
- Dat het slachtoffer, waar beslag was gelegd, niet voldoende geld op zijn rekening had staan.
- Dat het slachtoffer nog steeds een website online had staan.
8. Misbruik van kennisongelijkheid
Mijn ervaring is dat fototrollen alleen de mensen dagvaarden waarvan ze weten dat die zich niet goed kunnen of zullen verweren bij de rechter. Laaggeletterde mensen. Mensen die in discussie zijn gegaan over citaatrecht, de artistieke waarde van de foto of opzet. Mensen die zijn gaan onderhandelen over het tarief of een tegenvoorstel hebben gedaan en daarmee erkennen onrechtmatig gehandeld te hebben. Mensen die een jurist ingeschakeld hebben en weten hoe duur het is om die nogmaals in te schakelen. En de grootste groep: Mensen die niet gevraagd hebben of de fototrol überhaupt wel de rechten heeft om schade te vorderen, zoals ikzelf destijds.
9. Geen naamsvermelding vereist
Persoonlijkheidsrechten zijn niet overdraagbaar, alleen de fysieke maker heeft recht op naamsvermelding en kan daarvoor schade vorderen.
"De wetgever heeft in art. 25 lid 1 aanhef bepaald dat de – fysieke – maker van een werk zelfs nadat hij zijn auteursrecht heeft overgedragen zich kan beroepen op zijn persoonlijkheidsrechten (‘droit moral’). De wetgever heeft echter niet met zoveel woorden bepaald dat, indien artikel 7 en/of 8 Aw van toepassing zijn, het persoonlijkheidsrecht ook aan de fictieve maker toekomt. Dat leidt ertoe dat persoonlijkheidsrechten zich naar het oordeel van de kantonrechter zich niet lenen voor een overdracht. Als fictieve maker is [eiseres] dan ook niet door overdracht gerechtigde geworden. Ook is niet gesteld of bleken dat de werkelijke maker [eiseres] gemachtigd heeft om deze vordering voor haar in te stellen. De kantonrechter ziet daarom geen grond voor de gevorderde opslag en wijst deze af."
10. Agentschappen moeten mede namens de rechthebbende fotograaf vorderen
Voor een agentschap zijn exclusieve exploitatierechten en/of een machtiging niet voldoende om op eigen naam schade te vorderen. Daarvoor is een privatieve lastgevingsovereenkomst nodig. De rechthebbende moet opdracht gegeven hebben om schade te vorderen en tegelijkertijd afstand hebben gedaan van het recht op schadevergoeding.
Helaas ontdekte ik de term privatieve lastgevingsovereenkomst als laatste.
Alle claims van ANP voor foto's gemaakt door freelancers kun je ermee afwimpelen. Mijn inziens kun je namelijk uitsluiten dat een fotograaf opdracht geeft om voor zijn rekening schade te vorderen en tegelijkertijd afstand doet van zijn recht op de schadevergoeding.
